Ik moet niet veel van Shakespeare hebben. Alleen al die verschrikkelijke oorbel van hem. Maar het zijn vooral zijn schrijfsels die me niet aanstaan – veel te poëtisch en tragisch naar mijn smaak. Toch moet ik hem wat betreft één zin uit zijn oeuvre nageven dat het een geniale vondst is. Subliem verwoord. Iets wat ik zelf geschreven zou kunnen hebben, als hij me niet zo’n vierhonderd jaar voor geweest was. De vier woorden die hij Julia in een van zijn toneelstukken tegen haar grote liefde Romeo liet verzuchten: ‘What’s in a name?’
Met die uitspraak had Shakespeare (of moet ik zeggen: Julia?) namelijk een dijk van een punt, als je het mij vraagt. Want inderdaad, op zichzelf heeft een naam natuurlijk geen betekenis, omdat die niets zegt over degene die of het iets wat hem draagt. Je kunt per slot van rekening op basis van de naam van een ding alleen niet weten wat het is en/of kan. En in het geval van een persoon vertelt de naam niets over wie hij echt is. Wat Shakespeare (en zijn Julia) tot de – voor die tijd vrij choquerende – conclusie bracht: een naam is onbelangrijk.
Daar ben ik het dus mee eens. Het gaat niet om de naam. Want of mijn stofzuiger nu ‘stofzuiger’ heet of voor mijn part ‘biefstukmoordenaar’ (ja, dat is een woord), zal mij een worst wezen. Als-ie maar stofzuigt. En dat geldt ook voor mensen. ‘Truus’, ‘Maxima’… het is om het even. (Al wankelde die overtuiging wel eventjes toen ik hoorde dat ik, als het aan mijn vader had gelegen, nu door het leven zou gaan als ‘Klazien’. Een paar momenten lang wist ik niet meer zo zeker of ik inderdaad vond dat het niet uitmaakt hoe je heet. Want ‘Klazien’? Nou ja, laten we het erop houden dat ik blij ben dat mijn moeder nog enig gezond verstand bezat en het ‘Daniëlle’ is geworden.)
Maar er is één uitzondering op deze hele what’s-in-a-name-regel; dat zijn de namen van God. Daar werd ik op gewezen door mijn nieuwe dagboek Kom op adem, waarvan de rode draad wordt gevormd door de namen van God, zoals je die in de Bijbel tegenkomt. Anders dan de namen van mensen en dingen (die in feite nietszeggend zijn), zeggen de Zijne namelijk wel degelijk iets over Hemzelf, zo ontdekte ik al lezend. Ze vertellen iets over Zijn karakter, over Zijn eigenschappen – geven je een glimpje van hoe Hij is en wie Hij voor je wil zijn.
Zo heeft Hij een naam die spreekt over Zijn trouw: El HaNe’eman (Deut. 7:9), en een die erop wijst dat Hij altijd zal voorzien: JHWH Jireh (Gen. 22:14). Ook heeft Hij er een die herinnert aan Zijn heiligheid: El HaKadosh (Jes. 5:16), en een naam die duidelijk maakt dat Hij vergevingsgezindheid is: Elohay Selichot (Neh. 9:17). Er is een naam die gaat over Zijn rechtvaardigheid: Elohay Mishpat (Jes. 30:18) en een die zegt dat Hij de God van de hemel en aarde is: Elah Sh’maya V’Arah (Ez. 5:11). En – uiteraard – de naam aller namen; de naam die benadrukt dat Hij er altijd was, is en zal zijn: JWHW (Ex. 3:14).
En zo kan ik nog wel eventjes doorgaan, want de rij is nog veel langer en elk van die namen heeft weer een andere mooie betekenis. Stuk voor stuk zeggen ze iets anders over het wezen van God. Ik denk dat Shakespeare van zijn stoel zou zijn gevallen als hij ze allemaal gelezen had en had ontdekt dat er wel degelijk ‘wat in een naam kan zitten’. Om vervolgens subiet zijn toneelstuk te herschrijven door broeder Lorenzo, de franciscaner monnik alias Romeo’s vertrouweling, ten tonele te voeren en hem het stel te wijzen op de naam van God. En dan Julia samen met haar geliefde Romeo te laten verzuchten: ‘What a name!’